De Smokkelaar van God

Recensie nav het boek God's Smuggler - Brother Andrew.

De aanleiding om een boek te lezen kan soms vreemd zijn. Dat vervolgens de waardering beïnvloed wordt door de context van het moment bewijst het boek God’s Smuggler.

Maar er valt bij voorbaat al meer bijzonders te noemen over dit boek. Het boek is vertaald in 35 talen en wereldwijd zijn er meer dan 10 miljoen exemplaren legaal verkocht. Bewust schrijf ik hier ‘legaal’, want er is ook nog eens een onbekend aantal illegaal gedrukt en vertaald. En dat is typisch iets wat helemaal in lijn is met de inhoud van dit boek.

De meeste boeken die in deze oplage verkopen verschijnen ook in het Nederlands, maar dit boek niet. En dat ondanks dat een groot deel van dit boek zich afspeelt in Nederland en het boek bol staat van Nederlandse termen, plaatsen, gebruiken en gebeurtenissen, en … personen. Zelfs de hoofdpersoon is een Nederlander. Ondanks al deze bijzonderheden is het nooit in het Nederlands verschenen.

Mijn aanleiding om dit boek te lezen kwam uit een onverwachte hoek. Ik ben een liefhebber van de muziek van Neal Morse, een Amerikaanse multi-instrumentalist binnen de scene van de progressieve rock. En zoals alle artiesten, kwam ook voor Neal Morse het optreden stil te liggen tijdens de corona-pandemie. Een deel van zijn vrijgekomen tijd vulde hij met het maken van een Youtube-serie “Musicians having coffee and talking about stuff”. Neal had calls met allerlei collega’s uit het genre. O.a. Steve Hacket (Genesis), Paul Gilbert (Mr. Big) en Jon Anderson (Yes) dronken gezellig een uurtje koffie met Neal om te babbelen over hun ‘muzikale’ bezigheden. Tijdens een aantal koffiepraatjes vertelt Neal tussen neus en lippen door het boek Gods Smuggler te hebben gelezen en dat het hem inspireert voor een nieuw concept-album. Uit ervaring weet ik dat het handig is om een boek gelezen te hebben voordat je naar zo’n concept-album luistert. Dus om straks voorbereid het volgende album van Neal Morse te kunnen beluisteren plaatste ik dit opmerkelijke boek op mijn lijstje. Vorige week las ik hGod's Smuggler in één adem uit en zojuist lees ik dat de hoofdpersoon uit dit boek gisteren is overleden. Mijn recensie had ik klaar. Het plaatst God’s Smuggler weer helemaal in de actualiteit, maar niet alleen vanwege dit overlijden. Er is meer aan de hand.

God’s Smuggler speelt zich af tijdens de Koude Oorlog, toen er een scherpe grens liep tussen Oost en West. Een grens die grotendeels afgesloten was. Zo’n afgesloten grens is in het jaar 2022 een heel andere context dan in het jaar 2021. Dertig jaar lang was er geen afgesloten grens tussen Oost en West, maar sinds de Russische inval in Oekraïne lijken oude tijden te herleven. En dat maakt God’s Smuggler opeens een relevant boek dat zich afspeelt onder omstandigheden die wij ons kunnen voorstellen. Stel je voor dat je als westerling de grens naar Rusland oversteekt om daar contact te leggen met mensen, waarvan de Russische overheid liever niet heeft dat je hen spreekt, puur omdat hun overtuiging niet strookt met die van de Russische overheid. En dat is precies waar dit boek over gaat.

In God’s Smuggler krijgt de jonge Anne van der Bijl het in zijn hart om in Oost-Europa op zoek te gaan naar vervolgde christenen. Om het land in te komen schrijft hij zich in voor een studiereis van de communistische beweging en zo komt hij in Warschau terecht. De overheid probeert hem het ideaalbeeld van de communistische utopie te laten zien, maar Anne weet te ontsnappen aan de controle van de groep en ontdekt zodoende de andere kant van het oostblok. Op de laatste dag van deze studiereis ervaart Anne zijn roeping “versterk wat dreigt te sterven”. Wat volgt zijn vele reizen naar de verschillende oostbloklanden, waarbij hij dozen vol bijbels binnensmokkelt. Geen ongevaarlijke bezigheid, want het binnensmokkelen van bijbels stond in die tijd gelijk aan het binnensmokkelen van pornografische lektuur. Ook het leggen van contacten is niet ongevaarlijk. Je weet nooit wie vriend en wie vijand is. Gaandeweg ontstaat achter het ijzeren gordijn een netwerk aan contacten die vaak weer zorgen voor verdere illegale distributie van deze lektuur. Aan onze kant van de grens ontstaat ook een beweging die zich gaat bezighouden met het smokkelen van bijbels. Andere mensen beginnen de reizen en het smokkelen over te nemen, mede ook doordat Anne op een gegeven moment de persona-non-grata wordt.

God’s Smuggler is niet door Anne van der Bijbel zelf geschreven, maar door het schrijversduo John en Elizabeth Sherill, die ook andere wereldwijde bestsellers schreven, zoals de verfilmde boeken De Schuilplaats en Het kruis in de asfaltjungle.

Ik las de ebook-editie uit 2015 die voorzien is van een appendix waarin te lezen valt wat er na het verschijnen van dit boek in 1967 heeft plaatsgevonden. Bij het vallen van de muur ging Anne zich richten op de islamitische wereld en legde contacten aan beide kanten van de grenzen die daar zijn.

Het inspirerende aan dit boek vind ik dat Anne laat zien hoe je over grenzen heen kunt kijken, op zoek naar het hart van de mens aan de andere kant, om daar dan contact mee te leggen. Anne vertelt hoe hij het avontuur zocht, dat is zijn karakter. Aanvankelijk bracht het hem als vrijwillig militair in Indonesië, om te vechten tegen de Indonesiërs. Het bleek voor Anne een doodlopende weg te zijn. Later vindt hij het avontuur van zijn leven in zijn roeping. Voor mij is de boodschap van dit boek ook dat Anne iedereen oproept om zijn talenten in te zetten voor datgene waarin jij gelooft dat het jouw missie in dit leven is. Tegelijk roept hij op, er op te vertrouwen dat wat je niet bezit, maar wel nodig hebt, geschonken zal worden. Laat je niet tegenhouden, klinkt vanaf iedere pagina. Dat klinkt gemakkelijker dan het is, maar tegelijk hoor ik dit vandaag de dag nog steeds overal om mij heen. Ook buiten christelijke kringen. Als jij bereid bent aan anderen te geven wat jij bezit en zij nodig hebben, en het is jouw missie in dit leven, dan werkt het ook andersom. Als je zaait, zal je ook oogsten. En zaaien heeft Anne van der Bijl zeker gedaan. Overal waar hij kwam. Achter het ijzeren gordijn en in de moslimwereld.

God’s Smuggler is verkrijgbaar via o.a. Bol.com

God's Smuggler is geen uitgave van Importantia Publishing.